Onrust door stijgende voedselprijzen

Ouahigouya, 5 maart 2008

Burkinezen komen in opstand tegen het dure leven. De regering is voorlopig niet in staat een doeltreffend beleid te voeren om prijsstijgingen van basisproducten te beperken. Net als elders, zijn in Burkina Faso de prijzen van basisvoedselproducten sterk gestegen. Melk, olie, rijst en zout kosten 10 tot 65 percent meer dan enkele maanden geleden. Ook benzine en zeep zijn duurder geworden.

De wereldwijde prijsstijgingen worden veroorzaakt door tegenvallende oogsten, een groter wordende vraag vanuit landen als China en India, en de overstap van voedingsgewassen naar biobrandstoffen. In België zijn de lonen gekoppeld aan de index: als de prijzen van basisproducten stijgen, dan gaan de lonen mee omhoog. Niet zo in Burkina. Het leven wordt duurder, de lonen stagneren en de koopkracht gaat achteruit.

Op 20 februari loopt de toestand uit de hand. Handelaars en vakbonden roepen op tot actie in verschillende steden. In de stad Ouahigouya hangt er 's ochtends een doodse sfeer: alle winkeltjes, boetiekjes en kraampjes zijn gesloten. Stilte voor de storm, want net als in Bobo Dioulasso, de tweede stad van het land, ontaardt een vreedzame mars in een uitbarsting van geweld en vandalisme. Protest tegen de levensduurte en vooral tegen de hoge taksen die de overheid zou ingevoerd hebben. De manifestanten steken autobanden in brand, vernielen verkeersborden en viseren gebouwen en voertuigen van de overheid. Ze gooien met keien naar de ordehandhavers die met traangas antwoorden.

Op de nationale televisie ontkent Minister van Financiën en Economie Jean Baptiste Compaoré met klem dat de belastingen verhoogd zijn. Voor hem is de stijgende olieprijs de grote boosdoener die de prijzen van alle geïmporteerde producten de hoogte in jaagt. Sommige media berichten dat ontduiking van douanetaksen moeilijker geworden is door de hervormingen van Eerste Minister Tertius Zongo, met algemene prijsstijgingen als gevolg. Minister Compaoré bevestigt enkele dagen later dat douaneheffingen sinds kort veel efficiënter gebeuren.

Wat ook de oorzaak is, vakbonden en handelaars blijven morren. Volgens hen doet de overheid niet genoeg om de prijsstijgingen binnen de perken te houden. Ze kondigen een grote nationale actie in Ouagadougou aan voor 28 februari. In een laatste poging de gemoederen te bedaren neemt de regering op 27 februari een uitzonderlijke maatregel: gedurende drie maanden worden alle douanerechten op rijst, zout, pasta en melkproducten afgeschaft.

De overhaast genomen beslissing is symbolisch - de regering doet iets - en zal weinig impact hebben op de levensduurte. De invoertaksen op die basisvoedselproducten waren al behoorlijk laag, 5 tot 10 percent, en werden maar in 30 percent van de gevallen geïnd. Dus de te verwachten prijsdaling zal maar enkele percenten bedragen en het is twijfelachtig of de consumenten daar iets van gaan merken.

De echte reden van de prijsstijgingen is Burkina's grote afhankelijkheid van ingevoerde producten. De overheid heeft nooit werk gemaakt van een actieve landbouwpolitiek, terwijl het land genoeg melk en rijst kan produceren om aan de binnenlandse vraag te voldoen. Boerenorganisaties slagen er niet in een vuist te maken, terwijl juist zij baat hebben bij prijsstijgingen en correcte invoertaksen om met de goedkope import te concurreren. De vraag naar verse melk is sinds kort spectaculair gestegen, en zelfs het kleine winkeltje naast de deur begint Burkinese rijst te verkopen. De stedelijke bevolking is wel gevoelig voor prijsstijgingen en laat zich niet paaien door de beloftes van de overheid. Op 28 februari ligt de hoofdstad plat. De Belgische ambassade stuurt alle Burkinese Belgen waarschuwende sms'jes en mailtjes: blijf binnen, vermijd alle onnodige verplaatsingen! Snel komt het tot confrontaties tussen gewelddadige betogers en ordediensten die de situatie met moeite onder controle houden.

In de dagen die volgen slaat de overheid hard terug: honderden mensen worden opgepakt en belanden in de gevangenis. Onder hen oppositieleider Thibaut Nana die had opgeroepen tot de actie van 28 februari. Oppositiepartijen getuigen over mishandeling van gevangenen door de ordediensten. Minder dan twee weken na de opstand in Bobo Dioulasso zijn al 29 personen tot gevangenisstraffen veroordeeld. De mensenrechtenorganisatie MBDHP is verontrust: is er sprake van eerlijke processen?